|
سینما در واقع تلفیق چندین هنره
، که یکی از اونها موسیقیه و
ترانه هم جایگاه ویژه ای در سینما داره . ترانه در فیلم میتونه
به درک مخاطب از موضوع فیلم کمک کنه. ترانه در سینمای ایران رو
شاید بشه به دو بخش تقسیم کرد :
1_
ترانه هایی که پر محتوا هستن و
تونستن به فیلم کمک کنن.
2_ ترانه هایی که اصلا هیچ ربطی به فیلم
نداشته ! و فقط جنبه تبلیغاتی برای فروش فیلم دارن (به خاطر حضور یک
خواننده محبوب ). که این دسته در فیلم فارسی ها حضور داشتن.
مطمئنا در اینجا کاری به دسته دوم ندارم و می خوام ترانه های
موندگار تاریخ سینمای ایران رو معرفی کنم، و به دلایل حضورشون تو
حافظه مردم اشاره کنم.
1-
ترانه : دختر لر ، فیلم: دختر لر
/ 1309 ، کارگردان : عبدالحسین سپنتا
ترانه سرا و آهنگساز: عبدالحسین سپنتا
دنیا چون به کام ما بشد شادان باش افسرده دلی از چه
دمی خندان باش
بگذشت دگر دوران غم و رنج محن زین بعد بود دوره عیش تو
و من
البته این ترانه رو فقط بخاطر اینکه با اولین فیلم ناطق ایران
همراه بود در اینجا آوردم، و اگر می خواستم از لحاظ موسیقی و
شعر، ترانه هارو رده بندی کنم، دختر لر در رده 50 به بعد قرار می
گرفت.
2-
ترانه : بهار دلنشین. فیلم: توفان
زندگی/ 1327 ، کارگردان :علی دریابیگی
ترانه سرا : بیژن ترقی ، آهنگساز: روح الله خالقی ،
خواننده: غلامحسین بنان
تا بهار دلنشین آمده به سوی چمن ای بهار آرزو بر سرم
سایه فکن
چون نسیم نوبهار بر آشیانم کن گذر تا که گلباران شود
کلبه ویران من
این ترانه رو کمتر کسی روی فیلم توفان زندگی شنیده. ولی مطمئنا
همه این شعر رو به خاطر دارید. این ترانه رو بعدها سیما بینا
هم اجرا کرد.
3-
ترانه : مریم جان. فیلم: مادر / 1333،
کارگردان :اسماعیل
کوشان
ترانه سرا : محلی آهنگساز: مهدی خالدی ، خواننده: عصمت بابلی ( دلکش )
ستاره آسمون آی آسمون نقش زمینه خودم انگشتر و انگشتر
یارم نگینه
قبل از اینکه دلکش در این فیلم بازی کنه، همه صداش رو از
رادیو شنیده بودن و محبوبیت نسبی در بین مردم داشت. اما بعد از
بازی و آواز خوانی در این فیلم، ترانه و سینما رو بیشتر به سمت
همدیگه کشوند.
4- ترانه
: سلطان قلب ها، فیلم: سلطان قلب
ها / 1347 ، کارگردان : محمدعلی فردین
ترانه سرا : محمد علی شیرازی ، آهنگساز: انوشیروان
روحانی ، خواننده: عارف
سلطان قلبم تو هستی تو هستی دروازه های دلم را
شکستی
پیمان یاری به قلبم تو بستی با من پیوستی
قبل از سلطان قلب ها لب زدن های هنرپیشه محبوب اون زمان ( فردین )
فقط با صدای یک نفر همراه بود، کسی نبود جز ایرج. اما
عارف با صدای گرم و گیراش اومده بود تا خیلی چیزارو ثابت
کنه.
اما هنوز 2سال مونده بود تا انقلابی عظیم در ترانه شکل بگیره...
5-
ترانه : مرد تنها، فیلم: رضا
موتوری / 1349 ، کارگردان : مسعود کیمیایی
ترانه سرا : شهیار قنبری
،
آهنگساز: اسفندیار
منفردزاده
،
خواننده: فرهاد مهراد
شب با تابوت سیاه نشست توی چشماش خاموش شد ستاره افتاد روی
خاک
سایه اش هم نمی موند هرگز پشت سرش غمگین بود و خسته، تنهای
تنها
زمان ساخت این فیلم چند وقت بعد از قصه دو ماهی بود. یعنی
همون انقلاب در ترانه ایران، موج نو ترانه شکل گرفته بود و
مسعود کیمیایی با تکیه به یک خواننده جوان با صدای منحصر به
فرد، تونست از این سبک ترانه به خوبی بهره بگیره.
6-
ترانه : بوی خوب گندم، فیلم: یاران
/ 1352، کارگردان :محمد دلجو _ امیر مجاهد
ترانه سرا : شهیار قنبری. آهنگساز: واروژان ، خواننده: داریوش اقبالی
اهل طاعونی این قبیله مشرقی ام، تویی این مسافر شیشه ای شهر فرنگ
پوستم از جنس شبه، پوست تو از مخمل سرخ، رختم از تاوله، تن پوش
تو از پوست پلنگ
ترانه در ایران روز به روز پیشرفت می کرد. حتی توی سینما هم این
پیشرفت رو به همه نشون میداد. ترانه نوین حرفهای زیادی برای گفتن
داشت. این حرفا بعضی وقتا واسه همه دردسر ساز میشد و پای ساواک
رو وسط می آورد. در این ترانه نقش واروژان رو نمیشه
نادیده گرفت، که خود شهیار هم این رو به خوبی درک کرده:
نخستین کار مشترک من و عالیجناب واروژان.(کتاب دریا در
من_پاورقی بوی خوب گندم)
7- ترانه
سرا :
پوست شیر، فیلم: ذبیح / 1352،
کارگردان : محمد
متوسلانی
ترانه: ایرج جنتی عطایی ، آهنگساز: واروژان ،
خواننده: ابراهیم حامدی
قلب تو قلب پرنده، پوستت اما پوست شیر زندون تن و
رها کن، ای پرنده پر بگیر
اونور جنگل تن سبز، پشت دشت سربه دامن اونور روزای
تاریک، پشت نیم شبای روشن
باز هم آهنگی زیبا از واروژان و یکی دیگر از ترانه سراهای
موج نو، صدای تاثیر گذار خواننده این کار رو نمیشه از یاد برد.
8- ترانه
: جمعه ، فیلم: خداحافظ رفیق/ 1353
، کارگردان : امیر نادری
ترانه سرا : شهیار قنبری ، آهنگساز: اسفندیار منفردزاده
، خواننده: فرهاد
مهراد
توی قاب خیس این پنجره ها، عکسی از جمعه غمگین می بینم
چه سیاه به تنش رخت عزا، تو چشاش ابرای سنگین می بینم
به قول شهیار: جمعه پیروزی ترانه نوین بود. راستی، سانسور
کم کم پاش به ترانه فیلم کشیده شد. ولی برای بیشتر شنیده شدن،
این ترانه رو منفردزاده و شهیار به خواننده پر
طرفدار اون زمان میدن. تا پخش نشدنش از رادیو و تلویزیون جبران
بشه.
9-
ترانه : فریاد زیر آب، فیلم: فریاد زیر
آب / 1355 ، کارگردان :سیروس الوند
ترانه سرا: ایرج جنتی عطایی ، آهنگساز: بابک بیات ، خواننده: داریوش
اقبالی
ضیافت های عاشق را، خوشا بخشش، خوشا ایثار
خوشا پیدا شدن در عشق، برای گم شدن در یار
به نامها دقت کنید. مثل های طلایی جای خودشون رو پیدا کرده بودن.
این سبک ترانه ها به مردم و انقلاب، خیلی کمک کردن... اما بعد از
انقلاب چه بر سر ترانه اومد؟
10-
ترانه : الا ای پیر فرزانه، فیلم: سوته
دلان / 1356 ، کارگردان :علی حاتمی
ترانه: حافظ ، آهنگساز: حسین علیزاده ، خواننده: پریسا
به کام و آرزوی دل چو دارم خلوتی حاصل
چه فکر از خبث بد گویان میان انجمن دارم
غزل زیبای حضرت حافظ، آهنگسازی خوب، یک صدای دلنشین روی
یک فیلم زیبا از علی حاتمی. یه اثر برای موندگاری مگه به
چند فاکتور احتیاج داره؟
11-
ترانه : یار دبستانی من، فیلم: از فریاد
تا ترور / 1359 ، کارگردان : منصور تهرانی
ترانه سرا و آهنگساز: منصور تهرانی خواننده: منصور تهرانی، جمشید
جم، فریدون فروغی!!!!
یار دبستانی من، بامن و همراه منی چوب الف
بر سر ما، بغض من و آه منی
حک شده اسم من و تو، رو تن این تخته سیاه ترکه بیداد و
ستم، مونده هنوز رو تن ما
خوب تو اون دو سال قبل و11 سال بعد از این ترانه کسی ترانه ای
روی فیلمهای ما ندید و نشنید. خوب شاید حق داشتن این سه خواننده
که همیشه دعوا می کردن که کدومشون اولین بار این کار رو اجرا
کرده.
فرقی نداره که خوانندش کی باشه، برای ما مهم اینه که هنوزم بعد
از گذشت 26سال تو همه تجمع های دانشجویی و تحصن و گردهمایی ها
این شعر خونده میشه. آخرین بارش تو انتخابات ریاست جمهوری بود که
این ترانه رو فریاد زدیم. جاهای دیگرو نباید بگم، وگرنه دچار
سانسور، از نوع سردبیری میشم !
12-
ترانه : ما دلشدگان، فیلم: دلشدگان
/ 1370
، کارگردان :علی حاتمی
ترانه سرا : فریدون مشیری / علی حاتمی، آهنگساز: حسین علیزاده
، خواننده: محمد رضا شجریان
صد شور نهان با ما، تاب و تب جان با ما در این سر
بی سامان، غم های جهان با ما
فیلم به تنهایی بیننده رو مست میکنه. اما شنیدن صدای شجریان
واقعا جذابیت فیلم رو بیشتر کرده.
13-
ترانه : بهشت یاد، فیلم: لیلا / 1375،
کارگردان : داریوش
مهرجویی
ترانه سرا : قیصر امین پور ، آهنگساز: عباس خوشدل
، خواننده: علیرضا
افتخاری
ای نامت از دل و جان، در همه جا، به هر زبان جاری
عطر پاک نفست، سبز و رها، از آسمان جاری
ترانه تو سری خوردمون دوباره داره جون میگیره. فعلا با همین
ترانه نیمه پاپ میشه خوش بود. ولی هر وقت یاد فیلم لیلا می افتم،
اون صحنه ای که همه دارن این شعرو زمزمه میکنن میاد تو ذهنم.
14- ترانه
: تجارت، فیلم: تجارت
/ 1375 ، کارگردان : مسعود
کیمیایی
ترانه سرا : مسعود کیمیایی، آهنگساز: بهرام سعیدی
فصل بوی خاک، فصل بوی خنجر فصل بوی خونه، فصل بوی مادر
بازهم مسعود کیمیایی، کسی که قبل از انقلاب ثابت کرده بود
که خوب بلده از ترانه تو فیلماش استفاده کنه. ولی این اوج ترانه
در فیلم نیست. منتظر باشید...
15-
نفرین. فیلم: ضیافت / 1375 ،
کارگردان : مسعود
کیمیایی
ترانه سرا : پرویز وکیلی، آهنگساز: تورج نگهبان ، خواننده: آرتوش
آسمان چشم او آیینه کیست؟ آنکه چون آیینه
بامن رو به رو بود
درد و نفرین بر سفر باد
سرنوشت این جدایی دست او بود
استفاده زیرکانه کیمیایی از یک ترانه قدیمی. این ترانه
وقتی شنیده میشد همه رو یه جورایی قلقلک می داد. توجه داشته
باشید...بازم کیمیایی کبیر !
16-
ترانه : شب کشتن ، فیلم: مرسدس
/ 1376 ، کارگردان : مسعود
کیمیایی
ترانه سرا : ایرج جنتی عطایی، آهنگساز: بابک بیات ، خواننده: مانی رهنما
با کوچه آواز رفتن نیست فانوس رفاقت روشن
نیست
نترس از هجوم حضورم چیزی جز تنهایی با من
نیست
جلوی اسم شاعر نوشته بودن مرحوم شهرام دانش. شایعه شده
بود که این ترانه رو جنتی عطایی گفته. ولی اون زمان باور
شایعه ها هم جرم بود. شاید به خاطر همین حرفا بود که ترانه از
روی فیلم حذف شد و کمتر شنیده شد. به هیچ ترانه ای به اندازه شب
کشتن ظلم نشده و به هیچ خواننده ای به اندازه مانی رهنما.
اما مانی با همین آهنگ که کم بیش شنیده شد جایگاه بخصوصش
رو پیدا کرد.
17-
ترانه : پروانگی ، فیلم: دست های
آلوده / 1378 ، کارگردان :سیروس الوند
ترانه سرا : پیام پارسا، آهنگساز: بابک بیات ، خواننده: نیما مسیحا
مثل یه پروانه ببین، اسیر مشت بسته ام از این همه پرسه
زدن، کوچه به کوچه، خسته ام
تو لحظه های بی کسی، اسیر ناباوریم تو قاب خالی جنون، یه
عکس خاکستریم
یک صدای پر قدرت که تماشاگر رو تو سینما میخکوب کرد. آهنگی زیبا
از استاد بابک بیات و ترانه سرای جوانی که اومده بود تا
فصل جدیدی از ترانه رو بنا کنه.
18- ترانه
: اعتراض
، فیلم: اعتراض / 1379 ، کارگردان : مسعود
کیمیایی
ترانه: مسعود کیمیایی ، آهنگساز: مجید انتظامی ، خواننده: مانی
رهنما
کفترای کشته رو خاک کنیم، به صدای دل هم گوش کنیم
شیوه خشم به رفاقت نبریم، به امیدی که در آن خانه عشق ساز کنیم
حال و هوای فیلم درگیری های دانشگاه و شلوغی های بعد از 18تیر
بود. شعر بسیار زیبا با صدای مانی رهنما، اینبار هم
مانی با بی مهری مواجه شد، هم از طرف ارشاد که شعر نیمه کاره
رو تیتراژ پخش شد و هم از طرف آهنگسازش که ترانه رو توی کاست به
سوگلی خودش ! ( علی تفرشی ) داد. البته به نظر من وقتی تفرشی
این کارو اجرا کرد ارزش کار مانی بیشتر نمایان شد.
19-
ترانه : دلم گرفت، فیلم: سام و
نرگس / 1380، کارگردان :ایرج قادری
ترانه سرا : اهورا، آهنگساز: بابک بیات ، خواننده: حمید حامی
دلم گرفت ای هم نفس پرم شکست تو این قفس
تو این غبار، تو این سکوت چه بی صدا، نفس نفس
مگه میشه که یه خواننده ای با بابک بیات کار کنه و موفق
نباشه؟ حتی اگه صداش روی یه فیلم ضعیف قرار بگیره. حامی
جواب زحمات استاد رو داده بود.
20-
ترانه : لاله زار. فیلم: حکم / 1384
، کارگردان :مسعود
کیمیایی
ترانه سرا : یغما گلرویی، آهنگساز: حمید رضا صدری ، خواننده: رضا
یزدانی
از لاله زار که میگذرم، زخمی تر از ترانه ام تشنه
محکومیت، یه حکم عاشقانه ام
از لاله زار که میگذرم، حسرت گوله با منه وقتی که دست
تو میخواد، تیر خلاص و بزنه
ترانه ای که پیش تر با استقبال مواجه شده بود با تغییراتی که به
خواست کیمیایی بود دوباره اجرا شد، صدای رضا یزدانی،
ترانه زیبای یغما در فضای سرد فیلم حکم چیزی شبیه یه
معجزه بود.
|
