محّمد کیا سالار

وقتی كه پا ميذاره دريا روی نماهنگ

دکتر محمد کیا سالار

يكي از رفقا مي‌گفت از اول عید تا حالا هر چه مي‌خواهم دلم را راضي كنم كه سفری بروم به شمال كشور و نفسی تازه كنم، نمي‌توانم كه نمي‌توانم. مي‌گفت ديگر دست و دلم به طبيعت و درخت و پرنده و دريا نمي‌كشد كه نمي‌كشد. مي‌گفت از بس كه در تلويزيون به همراه هر ترانه‌ای، گل و بلبل و آب و آبشار نشانمان داده‌اند، ديگر از فكر طبيعت هم دلم آشوب مي‌شود. بنده خدا مي‌خواست بداند كه اين ويديوكليپ يا نماهنگ چيست كه اينقدر وجودش به مناظر طبيعي بند است.

ويديو كليپ به قول جورج لوكاس، كارگردان جنگ ستارگان، يكي از موجزترين و غبطه‌برانگيزترين شكل‌هاي روايت تصويري است و توليد ويديوكليپ، حوزه‌اي است كه بسياري از كارگردانان بنام، همچون اسپايك لي، را هر از گاهي وسوسه مي‌كند تا به تجربه ساخت اثري در آن دست بزنند. صد البته بخش اعظم آنچه ما در تلويزيون مي‌بينيم نه ويديو كليپ، كه صرفا تلفيق ساده‌اي از موسيقي و تصوير است؛ آن هم به اين شكل كه مثلا خواننده مي‌خواند: «وقتي كه پا ميذاره دريا به روي شن‌ها» و تصوير دريا پخش مي شود. خواننده در ادامه مي‌گويد: «مرغابي‌ها مي‌شورن . . . » و دوربین زوم می‌کند روی مرغابي‌هاي زبان‌بسته. در گونه‌اي ديگر از نماهنگ‌هايي كه به وفور از تلويزيون پخش مي‌شود، متن همان شعري كه خوانده مي‌شود، با خطي نه چندان زيبا بر روي تصاوير ظاهر مي‌شود؛ انگار كه ويديو كليپ دارد براي مخاطب غير فارسي زبان پخش مي‌شود يا اينكه فرضاً قصد آموزش زبان فارسي در كار است.

به هر حال، اين نوع تدوينِ تصويري كه تماماً منطبق و مبتني بر متن شعر است، دقيقاً خلاف آن چيزي است كه در ساخت نماهنگ توصيه مي‌شود. نماهنگ، روايتي تصويري است كه درست مثل يك فيلم سينمايي يا يك مجموعه تلويزيوني بر مبناي يك فيلمنامه از پيش نوشته شده شكل مي‌گيرد و ريتم تدوين نماهاي آن تناسب مستقيم دارد با ريتم موسيقي مورد نظر. البته بديهي است كه در نگارش فيلمنامه يك نماهنگ، بايد به خط اصلي ترانه هم توجه شود و حتي در صورت لزوم، بهانه‌هاي سرودن شعر، در گفتگو با شاعر حلاجي و روشن شود. اما متاسفانه آن چند نماهنگ تلويزيوني معدودي هم كه سعي در رعايت اين قواعد اوليه داشته‌اند، يا دچارضعف فيلمنامه بوده‌اند يا در پرداخت نهايي، خوب از آب در نيامده‌اند.

امروزه در سراسر جهان، ويديو كليپ جزء لاينفك موسيقي پاپ است و اسم اين دو، مثل دوقلو‌هاي به‌هم‌چسبيده، همه جا در كنار هم ديده مي‌شود. ای‌كاش نهادها و موسسات فرهنگي كه در امر توليد آثار موسيقايي يا تصويري فعاليت دارند، اقدام به توليد اصولي ويديوكليپ مي‌كردند و نهايتا با انجام هماهنگي‌هاي مربوطه با تلويزيون، اين شانس را به بيننده مي‌دادند كه از اين پديده تلفيقي لذت ببرد.